Natuurtuin de Slatuinen bestaat sinds september 1991, maar vanwege corona wordt de dertigste verjaardag een jaar later gevierd: op zondag 4 september 2022 tussen 14.00 en 16.00 uur. In de aanloop hiernaartoe ging verslaggever Arjan op expeditie naar deze groene oase in West en sprak hij onder anderen met de oprichter.
Enkele vrijwilligers van Natuurtuin de Slatuinen wachten me op met koffie. Oprichter en vrijwilliger Pieter Nieuwkamp, is er ook bij. Zijn woning is via een doorsteekje verbonden met de groene oase aan de Slatuinenweg 45. Hij heeft er mede voor gezorgd dat de Slatuinen geworden zijn tot wat ze nu zijn. De gemeente wilde het bos destijds kappen maar de buurt stak daar een stokje voor.
Vrijwilligers
Wat de vrijwilligers van dit groengebied gemiddeld op een dag doen? Het gras maaien, met de hand welteverstaan, de oevers vrijhouden en onkruid weghalen. Er is altijd wel iets te doen aan de tuin. In de herfst is er controle op houtrot en takbreuk; het valrisico wordt ingeschat. In totaal werken er vijftien vrijwilligers verdeeld over de week.
Historie
Met Pieter en Ietje wandel ik over de smalle paadjes die door het oeroude bos slingeren. Pieter staat stil bij een vijgenboom die er al vanaf het begin staat. We zien een paar vlinders voorbijvliegen. “Atalantavlinders komen op de rijpe vijgen af”, merkt Ietje op. Ondertussen vertelt Pieter over de historie van de tuin. “Met buurtbewoners zijn we het hier gaan opknappen. We kregen ook veel medewerking van het stadsdeel. Iedereen gooide hier zijn puin neer. Dat hebben we eerst verwijderd.”
Stadspoldertje
We lopen verder. In het oude bos groeit vlak boven de grond goudveil, een zeldzame plant die van vochtige grond houdt. “Dit is een oud stadspoldertje geweest. Eronder bevinden zich nog lagen oer-IJ. Varens zijn er ook volop”, zegt Ietje. “En kijk daar, de eerste paddenstoelen komen al op.”
Mispel
“Het is een geweldig gezicht om hier te staan, alles groeit maar door”, lacht Pieter. Langs het pad staat een mispel. “Ze zeggen ‘zo rot als een mispel’, maar dat betekent alleen maar dat de vruchten overrijp zijn en dus eetbaar.” Aan het eind van onze wandeling komen we een hele jonge vrijwilliger tegen, Poppo van 3,5 jaar. Hij wil met zijn vader Sil met een schepnet bladeren uit de vijver halen. Helaas moet Ietje hem teleurstellen ‘want de vijver staat momenteel droog.’
Kinderen
Kinderen en volwassenen komen hier niet alleen om zich te vermaken. Het doel van de Slatuinen is namelijk drieledig: natuurrecreatie, natuureduatie en natuurontwikkeling. Ik praat er met Marijke Kooijman over. Zij is
als beheerder en docent natuur verbonden aan dit groene paradijs: “We willen dat zoveel mogelijk kinderen in de stad in contact komen met de natuur. De kloof tussen kind en natuur is namelijk groeiende. Uit onderzoek blijkt dat kinderen natuur nodig hebben voor een gezonde ontwikkeling. Kinderen zijn de toekomst, zij zijn de bestuurders, politici en bewaarders van de natuur in wording. Eigenlijk moet je het omdraaien: de natuur heeft kinderen nodig!”
Ecosysteem
Tegen de achtergrond van de klimaatverandering en de onthutsende achteruitgang van de biodiversiteit, zijn de Slatuinen nu nog meer nodig dan voorheen. Dertig jaar geleden werden er wilde planten gezet in wat toen nog een natuurtuin was. Mettertijd is dat een ecosysteem geworden. Er zijn destijds diverse milieus aangelegd: een water-, bos-, steen- en een open milieu. In elk milieu verschijnen verschillende plantensoorten. “We proberen zo veel mogelijk variatie in die milieus aan te brengen”, legt Marijke uit. “Hoe meer verschillen in die milieus, hoe meer kansen voor planten en diersoorten.”
Variatie
Ooit was Natuurtuin de Slatuinen een keurig aangeharkte Franse tuin. Inmiddels is deze uitgegroeid tot wilde plantentuin, oftewel natuurtuin – hoewel die term innerlijk tegenstrijdig is. Maar volgens Marijke moet er wel worden ingegrepen omdat het anders een groot bos zou worden. “Wij proberen de variatie in de verschillende milieus in stand te houden.”
Nieuwe bodemdiertjes
Er groeien tweehonderd inheemse plantensoorten in de Slatuinen. Er zijn wel uitheemse planten, maar exoten zoals de bereklauw worden in toom gehouden. Enkele jaren geleden is er een aantal nieuwe soorten bodemdiertjes ontdekt. De Slatuinen zijn gelegen op oude bosgrond en ligt 1 meter 60 lager dan de rest van de stad. Als je ernaartoe rijdt, ga je als het ware de diepte in. “Daardoor konden die bodemdiertjes ontdekt worden”, vertelt Marijke. “Er komt ook heel veel grond- of kwelwater naar boven. Dat betekent dat heel veel planten daar kunnen groeien die kenmerkend zijn voor een bronnenbos.”
Voorbeeldfunctie
In de loop der jaren hebben tienduizend schoolkinderen een natuurles gekregen via de Slatuinen. Het tuincomplex in De Baarsjes bevindt zich op loopafstand van een aantal scholen in West. De Slatuinen bestaan inmiddels al zo lang dat ze zichzelf bewezen hebben. Vandaar dat de vrijwilligers adviezen verschaffen aan soortgelijke projecten op het gebied van natuureducatie. Volgens Marijke hebben de Slatuinen hierbij een voorbeeldfunctie. “We hebben een schat aan ervaring opgedaan: wat kan er fout gaan, hoe pak je iets aan?”
Biodiversiteit
De Slatuinen zijn het bewijs dat je in de stad veel kunt doen om de biodiversiteit op te krikken. “Je creëert iets, plant wat bloemen, en allerlei soorten dieren komen eropaf”, aldus Marijke. “Hopelijk leest de gemeente dit stukje ook en blijft onze subsidie gehandhaafd. Anders wordt het hier een doorsneeparkje.”
